Ăn xin trí thức
Ăn xin tri thức
Tôi xách túi đồ nhãn hiệu Levi’s
ra khỏi Plaza rồi đứng lại ở cửa chờ bạn. Một tay ăn mày chuyên nghiệp
phát hiện ra tôi, sán tới đứng trước mặt. Câu chuyện của tôi chỉ có thế
thôi. Thế nhưng tay ăn mày đã dạy tôi một bài học kinh tế còn sâu sắc
hơn một khoá học tại chức kinh tế ở trường. Tôi kể câu chuyện này chính
bởi ý nguyện của tay ăn mày đó.
- Xin anh… cho tôi ít tiền đi! – Tôi đứng đó chả có việc gì nên tiện tay vứt cho hắn đồng tiền xu, rồi bắt chuyện cùng nhau.
Ăn mày rất thích kể lể.
- Tôi chỉ ăn mày quanh khu mua sắm này thôi, anh biết không? Tôi chỉ
liếc một phát là thấy anh ngay. Đi mua Levi’s ở Plaza chắc chắn nhiều
tiền…
- Hả? Ông cũng hiểu đời phết nhỉ! – Tôi ngạc nhiên.
- Làm ăn mày, cũng phải ăn mày cho nó có khoa học. – Ông ta bắt đầu mở máy.
Tôi ngẫm nghĩ một lát, thấy thú vị bèn hỏi:
- Thế nào là ăn mày một cách khoa học?
Tôi nhìn kỹ ông ta, đầu tóc rối bù, quần áo rách nát, tay gầy giơ xương, nhưng lại sạch sẽ.
Ông ta giảng giải:
- Ai chẳng sợ và ghét ăn mày, nhưng tôi tin anh không ghét tôi, tôi
đoan chắc điều đó. Đấy là điểm tôi khác biệt với những thằng ăn mày
khác.
Tôi gật đầu đồng ý, đúng là tôi không ghét ông ta, nên tôi đang nói chuyện với ông ta đấy thôi.
- Tôi biết phân tích SWOT, những ưu thế, bất lợi, những cơ hội và
nguy cơ. Đối mặt với những thằng ăn mày là đối thủ cạnh tranh của tôi,
ưu thế (Strengths) của tôi là tôi không làm người ta phản cảm, lánh sợ.
Cơ hội (Opportunities) và nguy cơ (Threats) thì chỉ là những yếu tố
điều kiện bên ngoài thuộc về hoàn cảnh, có thể là dân số ở đây đông hay
vắng, thành phố có quyết định chỉnh trang đô thị, dẹp hè phố chăng…
- …???
- Tôi đã từng tính toán rất cụ tỉ (cụ thể và tỉ mỉ) rằng, khu vực
thương mại này người qua lại đông, mỗi ngày khoảng mười nghìn người,
nghèo thì nhiều lắm, nhưng người giàu còn nhiều hơn. Trên phương diện
lý luận thì giả như mỗi ngày tôi xin được mỗi người một đồng xu một
nghìn đồng, thì mỗi tháng thu nhập của tôi đã được ba trăm triệu đồng.
Nhưng thực tế thì đâu phải ai cũng cho ăn mày tiền, mà một ngày làm sao
tôi đi xin được mười nghìn lượt người. Vì thế, tôi phải phân tích, ai
là khách hàng mục tiêu của tôi, đâu là khách hàng tiềm năng của tôi.
Ông ta lấy giọng nói tiếp:
- Ở khu Plaza này thì khách hàng mục tiêu của tôi chiếm khoảng 30% số
lượng người mua sắm, tỉ lệ thành công khoảng 70%. Lượng khách hàng tiềm
năng chiếm khoảng 20%, tỉ lệ thành công trên đối tượng này khoảng 50%.
Còn lại 50% số người, tôi chọn cách là bỏ qua họ, bởi tôi không có đủ
thời gian để tìm vận may của mình với họ, tức là xin tiền họ.
- Thế ông định nghĩa thế nào về khách hàng của ông? – Tôi căn vặn.
- Trước tiên, khách hàng mục tiêu nhé. Thì những nam thanh niên trẻ như anh đấy, có thu nhập, nên tiêu tiền không lưỡng lự. Ngoài ra các đôi tình nhân
cũng nằm trong đối tượng khách hàng mục tiêu của tôi, họ không thể mất
mặt trước bạn khác phái, vì thế đành phải ra tay hào phóng. Rồi tôi
chọn các cô gái xinh đẹp đi một mình
là khách hàng tiềm năng, bởi họ rất sợ bị lẽo đẽo theo, chắc chắn họ
chọn cách bỏ tiền ra cho rảnh nợ. Các đối tượng này đều thuộc tầm tuổi
20-30. Nếu tuổi khách hàng nhỏ quá, họ không có thu nhập, mà tuổi già
hơn, thì họ có thể đã có gia đình, tiền bạc bị vợ cầm hết rồi. Những
ông chồng đó biết đâu có khi đang âm thầm tiếc hận rằng không thể ngửa
tay ra xin tiền của tôi ấy chứ!
- Thế thì mỗi ngày ông xin được bao nhiêu tiền?
- Thứ hai đến thứ sáu, sẽ kém một chút, khoảng hai trăm nghìn. Cuối tuần thậm chí có thể 4-500 nghìn.
- Hả? Nhiều vậy sao?
Thấy tôi nghi ngờ, ông ta tính cho tôi thấy:
- Tôi cũng khác gì anh, tôi cũng làm việc tám giờ vàng ngọc. Buổi
sáng từ 11h đến tối 7h, cuối tuần vẫn đi làm như thường. Mỗi lần ăn mày
một người tôi mất khoảng 5 giây, trừ đi thời gian tôi đi lại, di chuyển
giữa các mục tiêu, thường một phút tôi xin được một lần được một đồng
xu 1 nghìn, 8 tiếng tôi xin được 480 đồng một nghìn, rồi tính với tỉ lệ
thành công 60% [(70%+50%)÷2] thì tôi được khoảng 300 nghìn.
Chiến lược ăn mày
của tôi là dứt khoát không đeo bám khách chạy dọc phố. Nếu xin mà họ
không cho, tôi dứt khoát không bám theo họ. Bởi nếu họ cho tiền thì đã
cho ngay rồi, nếu họ cho vì bị đeo bám lâu, thì tỉ lệ thành công cũng
nhỏ. Tôi không thể mang thời gian ăn mày có giới hạn của tôi để đi lãng
phí trên những người khách này, trong khi tôi có thể xoay ngay sang mục
tiêu bên cạnh.
Trời, tay ăn mày này có đầu óc quá đi, phân tích như thể giám đốc kinh doanh hoặc giám đốc tiếp thị vậy.
- Ông nói tiếp đi! – Tôi hào hứng.
- Có người bảo ăn mày có số may hay xui, tôi không nghĩ thế. Lấy ví
dụ cho anh nhé, nếu có một thanh niên đẹp trai và một phụ nữ xinh đẹp
đứng trước cửa shop đồ lót mỹ phẩm, thì anh sẽ chọn ai để ăn mày?
Tôi ngẫm nghĩ rồi bảo, tôi không biết.
- Anh nên đi đến xin tiền anh thanh niên kia. Vì đứng bên anh ta là
một phụ nữ đẹp, anh ta chẳng lẽ lại không cho ăn mày tiền. Nhưng nếu
anh đi xin cô gái đẹp, cô ta sẽ giả vờ là ghê sợ anh rồi lánh xa anh.
Thôi cho anh một ví dụ nữa: Hôm nọ đứng ở cửa siêu thị BigC có một
cô gái trẻ tay cầm túi đồ vừa mua từ siêu thị, một đôi nam nữ yêu nhau
đang đứng ăn kem, và một anh chàng đóng bộ công chức chỉnh tề, tay xách
túi đựng máy tính xách tay. Tôi chỉ nhìn họ ba giây,
sẽ không ngần ngừ bước thẳng tới mặt cô gái trẻ xin tiền, cô gái cho
tôi hẳn hai đồng xu, nhưng ngạc nhiên hỏi tôi tại sao chỉ xin tiền có
mỗi cô ta. Tôi trả lời rằng, cái đôi tình nhân kia đang ăn, họ không
tiện rút ví ra cho tiền, anh kia trông có vẻ lắm tiền, trông như sếp
nhưng vì thế trên người họ thường không có sẵn tiền lẻ. Còn cô vừa mua
sắm ở siêu thị ra, cô tất còn ít tiền thừa, tiền lẻ.
Chí lý, tôi càng nghe tay ăn mày nói càng tỉnh cả người ra.
- Cho nên tôi bảo rồi, tri thức quyết định tất cả!
Tôi nghe sếp tôi nói bao lần câu này, nhưng đây là lần đầu tôi nghe một thằng ăn mày nói câu này.
- Ăn mày cũng phải mang tri thức ra mà ăn mày. Chứ ngày ngày nằm ệch
ra ở xó chợ, cầu thang lên đường vượt giao lộ, xin ai cho được tiền?
Những người đi qua giao lộ, chạy qua cổng chợ đều vội vàng hoặc cồng
kềnh, ai ra đấy mà chơi bao giờ, ra đấy xin chỉ mệt người. Phải trang
bị tri thức cho chính mình, học kiến thức mới làm người ta thông minh
lên, những người thông minh sẽ không bao giờ ngừng học hỏi kiến thức
mới. Thế kỷ 21 rồi, bây giờ người ta cần gì, có phải là cần nhân tài
không?
Có lần, có một người cho tôi hẳn 50 nghìn, nhờ tôi đứng dưới cửa sổ
gào: “Hồng ơi, anh yêu em”, gào 100 lần. Tôi tính ra gọi một tiếng mất
5 giây, thời gian cũng tương tự như tôi đi ăn mày một lần, nhưng lợi
nhuận đạt được chỉ 500 đồng, còn kém đi ăn mày, thế là tôi từ chối.
Ở đây, nói chung một tay ăn mày một tháng có thể đi xin được một
nghìn hoặc tám trăm lần. Người nào may mắn thì cùng lắm đi xin được
khoảng hai nghìn lần. Dân số ở đây khoảng ba triệu, ăn mày độ chục anh,
tức là tôi cứ khoảng mười nghìn người dân mới ăn mày một người. Như thế
thu nhập của tôi ổn định, về cơ bản là cho dù kinh tế thế giới đi lên hay đi xuống, tình hình xin tiền của tôi vẫn ổn định, không biến động nhiều.
Trời, tôi phục tay ăn mày này quá!
- Tôi thường nói tôi là một thằng ăn mày vui vẻ. Những thằng ăn mày
khác thường vui vì xin được nhiều tiền. Tôi thường bảo chúng nó là,
chúng mày nhầm rồi. Vì vui vẻ thì mới xin được nhiều tiền chứ.
Quá chuẩn!
- Ăn mày là nghề nghiệp của tôi, phải hiểu được niềm vui do công
việc của mình mang lại. Lúc trời mưa ít người ra phố, những thằng ăn
mày khác đều ủ rũ oán trách hoặc ngủ. Đừng nên như thế, hãy tranh thủ
mà cảm nhận vẻ đẹp của thành phố. Tối về tôi dắt vợ và con đi chơi ngắm
trời đêm, nhà ba người nói cười vui vẻ, có lúc đi đường gặp đồng
nghiệp, tôi có khi cũng vứt cho họ một đồng xu, để thấy họ vui vẻ đi,
nhìn họ như nhìn thấy chính mình.
- Ối ông cũng có vợ con?
- Vợ tôi ở nhà làm bà nội trợ, con tôi đi học. Tôi vay tiền ngân
hàng mua một căn nhà nhỏ ở ngoại thành, trả nợ dần trong mười năm, vẫn
còn sáu năm nữa mới trả hết. Tôi phải nỗ lực kiếm tiền, con tôi còn
phải học lên đại học, tôi sẽ cho nó học Quản trị kinh doanh, Marketing,
để con tôi có thể trở thành một thằng ăn mày xuất sắc hơn bố nó.
Ăn xin tri thức
Tôi xách túi đồ nhãn hiệu Levi’s
ra khỏi Plaza rồi đứng lại ở cửa chờ bạn. Một tay ăn mày chuyên nghiệp
phát hiện ra tôi, sán tới đứng trước mặt. Câu chuyện của tôi chỉ có thế
thôi. Thế nhưng tay ăn mày đã dạy tôi một bài học kinh tế còn sâu sắc
hơn một khoá học tại chức kinh tế ở trường. Tôi kể câu chuyện này chính
bởi ý nguyện của tay ăn mày đó.
- Xin anh… cho tôi ít tiền đi! – Tôi đứng đó chả có việc gì nên tiện tay vứt cho hắn đồng tiền xu, rồi bắt chuyện cùng nhau.
Ăn mày rất thích kể lể.
- Tôi chỉ ăn mày quanh khu mua sắm này thôi, anh biết không? Tôi chỉ
liếc một phát là thấy anh ngay. Đi mua Levi’s ở Plaza chắc chắn nhiều
tiền…
- Hả? Ông cũng hiểu đời phết nhỉ! – Tôi ngạc nhiên.
- Làm ăn mày, cũng phải ăn mày cho nó có khoa học. – Ông ta bắt đầu mở máy.
Tôi ngẫm nghĩ một lát, thấy thú vị bèn hỏi:
- Thế nào là ăn mày một cách khoa học?
Tôi nhìn kỹ ông ta, đầu tóc rối bù, quần áo rách nát, tay gầy giơ xương, nhưng lại sạch sẽ.
Ông ta giảng giải:
- Ai chẳng sợ và ghét ăn mày, nhưng tôi tin anh không ghét tôi, tôi
đoan chắc điều đó. Đấy là điểm tôi khác biệt với những thằng ăn mày
khác.
Tôi gật đầu đồng ý, đúng là tôi không ghét ông ta, nên tôi đang nói chuyện với ông ta đấy thôi.
- Tôi biết phân tích SWOT, những ưu thế, bất lợi, những cơ hội và
nguy cơ. Đối mặt với những thằng ăn mày là đối thủ cạnh tranh của tôi,
ưu thế (Strengths) của tôi là tôi không làm người ta phản cảm, lánh sợ.
Cơ hội (Opportunities) và nguy cơ (Threats) thì chỉ là những yếu tố
điều kiện bên ngoài thuộc về hoàn cảnh, có thể là dân số ở đây đông hay
vắng, thành phố có quyết định chỉnh trang đô thị, dẹp hè phố chăng…
- …???
- Tôi đã từng tính toán rất cụ tỉ (cụ thể và tỉ mỉ) rằng, khu vực
thương mại này người qua lại đông, mỗi ngày khoảng mười nghìn người,
nghèo thì nhiều lắm, nhưng người giàu còn nhiều hơn. Trên phương diện
lý luận thì giả như mỗi ngày tôi xin được mỗi người một đồng xu một
nghìn đồng, thì mỗi tháng thu nhập của tôi đã được ba trăm triệu đồng.
Nhưng thực tế thì đâu phải ai cũng cho ăn mày tiền, mà một ngày làm sao
tôi đi xin được mười nghìn lượt người. Vì thế, tôi phải phân tích, ai
là khách hàng mục tiêu của tôi, đâu là khách hàng tiềm năng của tôi.
Ông ta lấy giọng nói tiếp:
- Ở khu Plaza này thì khách hàng mục tiêu của tôi chiếm khoảng 30% số
lượng người mua sắm, tỉ lệ thành công khoảng 70%. Lượng khách hàng tiềm
năng chiếm khoảng 20%, tỉ lệ thành công trên đối tượng này khoảng 50%.
Còn lại 50% số người, tôi chọn cách là bỏ qua họ, bởi tôi không có đủ
thời gian để tìm vận may của mình với họ, tức là xin tiền họ.
- Thế ông định nghĩa thế nào về khách hàng của ông? – Tôi căn vặn.
- Trước tiên, khách hàng mục tiêu nhé. Thì những nam thanh niên trẻ như anh đấy, có thu nhập, nên tiêu tiền không lưỡng lự. Ngoài ra các đôi tình nhân
cũng nằm trong đối tượng khách hàng mục tiêu của tôi, họ không thể mất
mặt trước bạn khác phái, vì thế đành phải ra tay hào phóng. Rồi tôi
chọn các cô gái xinh đẹp đi một mình
là khách hàng tiềm năng, bởi họ rất sợ bị lẽo đẽo theo, chắc chắn họ
chọn cách bỏ tiền ra cho rảnh nợ. Các đối tượng này đều thuộc tầm tuổi
20-30. Nếu tuổi khách hàng nhỏ quá, họ không có thu nhập, mà tuổi già
hơn, thì họ có thể đã có gia đình, tiền bạc bị vợ cầm hết rồi. Những
ông chồng đó biết đâu có khi đang âm thầm tiếc hận rằng không thể ngửa
tay ra xin tiền của tôi ấy chứ!
- Thế thì mỗi ngày ông xin được bao nhiêu tiền?
- Thứ hai đến thứ sáu, sẽ kém một chút, khoảng hai trăm nghìn. Cuối tuần thậm chí có thể 4-500 nghìn.
- Hả? Nhiều vậy sao?
Thấy tôi nghi ngờ, ông ta tính cho tôi thấy:
- Tôi cũng khác gì anh, tôi cũng làm việc tám giờ vàng ngọc. Buổi
sáng từ 11h đến tối 7h, cuối tuần vẫn đi làm như thường. Mỗi lần ăn mày
một người tôi mất khoảng 5 giây, trừ đi thời gian tôi đi lại, di chuyển
giữa các mục tiêu, thường một phút tôi xin được một lần được một đồng
xu 1 nghìn, 8 tiếng tôi xin được 480 đồng một nghìn, rồi tính với tỉ lệ
thành công 60% [(70%+50%)÷2] thì tôi được khoảng 300 nghìn.
Chiến lược ăn mày
của tôi là dứt khoát không đeo bám khách chạy dọc phố. Nếu xin mà họ
không cho, tôi dứt khoát không bám theo họ. Bởi nếu họ cho tiền thì đã
cho ngay rồi, nếu họ cho vì bị đeo bám lâu, thì tỉ lệ thành công cũng
nhỏ. Tôi không thể mang thời gian ăn mày có giới hạn của tôi để đi lãng
phí trên những người khách này, trong khi tôi có thể xoay ngay sang mục
tiêu bên cạnh.
Trời, tay ăn mày này có đầu óc quá đi, phân tích như thể giám đốc kinh doanh hoặc giám đốc tiếp thị vậy.
- Ông nói tiếp đi! – Tôi hào hứng.
- Có người bảo ăn mày có số may hay xui, tôi không nghĩ thế. Lấy ví
dụ cho anh nhé, nếu có một thanh niên đẹp trai và một phụ nữ xinh đẹp
đứng trước cửa shop đồ lót mỹ phẩm, thì anh sẽ chọn ai để ăn mày?
Tôi ngẫm nghĩ rồi bảo, tôi không biết.
- Anh nên đi đến xin tiền anh thanh niên kia. Vì đứng bên anh ta là
một phụ nữ đẹp, anh ta chẳng lẽ lại không cho ăn mày tiền. Nhưng nếu
anh đi xin cô gái đẹp, cô ta sẽ giả vờ là ghê sợ anh rồi lánh xa anh.
Thôi cho anh một ví dụ nữa: Hôm nọ đứng ở cửa siêu thị BigC có một
cô gái trẻ tay cầm túi đồ vừa mua từ siêu thị, một đôi nam nữ yêu nhau
đang đứng ăn kem, và một anh chàng đóng bộ công chức chỉnh tề, tay xách
túi đựng máy tính xách tay. Tôi chỉ nhìn họ ba giây,
sẽ không ngần ngừ bước thẳng tới mặt cô gái trẻ xin tiền, cô gái cho
tôi hẳn hai đồng xu, nhưng ngạc nhiên hỏi tôi tại sao chỉ xin tiền có
mỗi cô ta. Tôi trả lời rằng, cái đôi tình nhân kia đang ăn, họ không
tiện rút ví ra cho tiền, anh kia trông có vẻ lắm tiền, trông như sếp
nhưng vì thế trên người họ thường không có sẵn tiền lẻ. Còn cô vừa mua
sắm ở siêu thị ra, cô tất còn ít tiền thừa, tiền lẻ.
Chí lý, tôi càng nghe tay ăn mày nói càng tỉnh cả người ra.
- Cho nên tôi bảo rồi, tri thức quyết định tất cả!
Tôi nghe sếp tôi nói bao lần câu này, nhưng đây là lần đầu tôi nghe một thằng ăn mày nói câu này.
- Ăn mày cũng phải mang tri thức ra mà ăn mày. Chứ ngày ngày nằm ệch
ra ở xó chợ, cầu thang lên đường vượt giao lộ, xin ai cho được tiền?
Những người đi qua giao lộ, chạy qua cổng chợ đều vội vàng hoặc cồng
kềnh, ai ra đấy mà chơi bao giờ, ra đấy xin chỉ mệt người. Phải trang
bị tri thức cho chính mình, học kiến thức mới làm người ta thông minh
lên, những người thông minh sẽ không bao giờ ngừng học hỏi kiến thức
mới. Thế kỷ 21 rồi, bây giờ người ta cần gì, có phải là cần nhân tài
không?
Có lần, có một người cho tôi hẳn 50 nghìn, nhờ tôi đứng dưới cửa sổ
gào: “Hồng ơi, anh yêu em”, gào 100 lần. Tôi tính ra gọi một tiếng mất
5 giây, thời gian cũng tương tự như tôi đi ăn mày một lần, nhưng lợi
nhuận đạt được chỉ 500 đồng, còn kém đi ăn mày, thế là tôi từ chối.
Ở đây, nói chung một tay ăn mày một tháng có thể đi xin được một
nghìn hoặc tám trăm lần. Người nào may mắn thì cùng lắm đi xin được
khoảng hai nghìn lần. Dân số ở đây khoảng ba triệu, ăn mày độ chục anh,
tức là tôi cứ khoảng mười nghìn người dân mới ăn mày một người. Như thế
thu nhập của tôi ổn định, về cơ bản là cho dù kinh tế thế giới đi lên hay đi xuống, tình hình xin tiền của tôi vẫn ổn định, không biến động nhiều.
Trời, tôi phục tay ăn mày này quá!
- Tôi thường nói tôi là một thằng ăn mày vui vẻ. Những thằng ăn mày
khác thường vui vì xin được nhiều tiền. Tôi thường bảo chúng nó là,
chúng mày nhầm rồi. Vì vui vẻ thì mới xin được nhiều tiền chứ.
Quá chuẩn!
- Ăn mày là nghề nghiệp của tôi, phải hiểu được niềm vui do công
việc của mình mang lại. Lúc trời mưa ít người ra phố, những thằng ăn
mày khác đều ủ rũ oán trách hoặc ngủ. Đừng nên như thế, hãy tranh thủ
mà cảm nhận vẻ đẹp của thành phố. Tối về tôi dắt vợ và con đi chơi ngắm
trời đêm, nhà ba người nói cười vui vẻ, có lúc đi đường gặp đồng
nghiệp, tôi có khi cũng vứt cho họ một đồng xu, để thấy họ vui vẻ đi,
nhìn họ như nhìn thấy chính mình.
- Ối ông cũng có vợ con?
- Vợ tôi ở nhà làm bà nội trợ, con tôi đi học. Tôi vay tiền ngân
hàng mua một căn nhà nhỏ ở ngoại thành, trả nợ dần trong mười năm, vẫn
còn sáu năm nữa mới trả hết. Tôi phải nỗ lực kiếm tiền, con tôi còn
phải học lên đại học, tôi sẽ cho nó học Quản trị kinh doanh, Marketing,
để con tôi có thể trở thành một thằng ăn mày xuất sắc hơn bố nó.
Giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia
